पाठ १                           समाजको उत्पत्ति र विकासक्रम

तलका प्रश्नहरुको उत्तर लेख्नुहोस् ।

क) समाजको विकास कसरी भएको थियो?

उत्तरः समाजको विकास मानिसहरू समूहमा बस्न थालेपछि, भाषा, संस्कृति, नियम, र सहयोगी जीवनशैली विकास गर्दै क्रमिक रूपमा भएको हो।

ख) मध्य चरणको जीवनशैली कस्तो रहेको थियो?

उत्तरः मध्य चरण युगमा मानिसहरू पहिलेभन्दा अलि परिष्कृत बनेका थिए। उनीहरूले शिकार र फलफूल संकलन गरिरहे पनि खेती गर्न र जनावर पाल्न थालिसकेका थिए। साना धारिलो ढुङ्गाका औजारहरू बनाउँथे, जसले शिकार गर्न सजिलो हुन्थ्यो। उनीहरू जङ्गलमा बस्दा जङ्गली जनावारहरुबाट असुरक्षित महसुस भएर स्थायी रूपमा नदीको किनारमा बस्न थाले । गुफामा चित्र बनाउने, मृतकलाई गाड्ने जस्ता कामहरू पनि हुन्थ्यो । उनीहरूको जीवन बिस्तारै घुमन्ते जीवनबाट बसोबासी जीवनतर्फ लम्किदै थियो। यसरी, मध्ये चरणको जीवनशैली परिवर्तनशील थियो ।

 ग) प्ररम्भिक अवस्थामा मानिस किन नदीको किनारमा बसोबास गर्न थाले?

उत्तरः प्रारम्भिक अवस्थामा मानिस पानी, खाना, खेती र यातायातको सहजताको लागि नदीको किनारमा बसोबास गर्न थाले।

 घ) समाजबाट हुने फाइदाहरुको सूची बनाउनुहोस् ।

उत्तरः समाजबाट हुने फाइदाहरु:

·   सुरक्षा प्राप्त हुन्छ

·   सहयोग र समर्थन पाइन्छ

·   ज्ञान र अनुभव आदानप्रदान हुन्छ

·   संस्कार र मूल्य सिक्न पाइन्छ

·   साझा स्रोतको उपयोग गर्न सकिन्छ

·   सामाजिक सम्बन्ध मजबूत हुन्छ

 ङ) ढुङ्गे युग र बर्बर यगुका भन्निताहरु लेख्नुहोस ।

उत्तरः

	ढुङ्गे युग (Stone Age)	बर्बर युग (Barbaric Age)
१.	ढुङ्गा, हड्डी, काठ प्रयोग गरी हतियार, औजारहरु बनाउँथे ।	फलाम र अन्य धातु प्रयोग गरी प्रभावशाली हतियार, औजारहरु बनाउँथे।
२.	गुफा, झाडी, अस्थायी टहराहरूमा बसोबास बसोबास गर्थे ।	स्थायी बस्तीहरू, किल्ला, गाउँ बनाएर  बसोबास गर्थे ।
३.	मुख्य रूपमा आखेट (शिकार), माछा मार्ने, वनका फलफूल संकलन गरी जीविकोपार्जन गर्थे ।	कृषि, पशुपालन, उत्पादन र व्यापारको सुरुवात गरी आम्दानीबाट जीविकोपार्जन गर्थे ।
४.	सानो समूह, परिवार वा कुलमा आधारित भएर बसेका ।	जातीयता, वर्ग र श्रेणी विभाजन भएर बसेका।
५.	प्रकृति पूजा: सूर्य, चन्द्रमा, जल, बोटबिरुवा, पहाड आदिको पूजा गर्थे ।	देवी-देवता, धर्मग्रन्थको पूजा गर्थे ।
६.	गुफाका भित्तामा चित्र (जस्तै; पशुचित्र), काठ वा ढुङ्गाबाट मूर्ति बनाउने गर्थे ।	चित्रकला, मूर्तिकला, सजावट, भवन निर्माण कला, युद्धको महिमा देखाउने कलाहरूको मूर्ति बनाउने गर्थे ।
७.	संकेत, हावभाव, आवाजको प्रयोग गर्थे ।	मौखिक भाषा प्रयोग गर्थे ।

                                   

च) वर्तमान समाजको कुनै पाँचवटा विशेषता लेख्नुहोस् ।

उत्तरः वर्तमान समाजको पाँच विशेषताहरू:

·   प्रविधिमा निर्भरता

·   शिक्षा र चेतनामा वृद्धि

·   सामाजिक सञ्जालको प्रयोग

·   लिङ्ग समानताको अभ्यास

·   विविधता र सहिष्णुता

 छ) समाज विकासका सकारात्मक पक्षहरुको उदाहरणसहित चर्चा गर्नुहोस् ।

उत्तरः समाज विकासका सकारात्मक पक्षहरू भन्नाले सामाजिक, आर्थिक, शैक्षिक, सांस्कृतिक, तथा राजनीतिक क्षेत्रमा भएको सुधार, प्रगति र परिवर्तनलाई जनाइन्छ जसले मानव जीवनलाई सहज, समृद्ध र सम्मानजनक बनाउँछ। तल समाज विकासका केही सकारात्मक पक्षहरू उदाहरणसहित चर्चा गरिएको छ:

१. शिक्षामा वृद्धि र साक्षरता दरमा सुधार: उदाहरण: ग्रामीण भेगमा विद्यालयहरूको स्थापना र शिक्षामा पहुँच बढ्दा धेरै बालबालिकाले गुणस्तरीय शिक्षा प्राप्त गर्न थालेका छन्। नेपालमा साक्षरता दर विगत केही दशकमा उल्लेखनीय रूपमा वृद्धि भएको छ।

२. स्वास्थ्य सेवामा सुधार: उदाहरण: पोलियो विरुद्धको खोपले नेपाललाई पोलियोमुक्त बनाएको छ।

३. महिला सशक्तिकरण र लैङ्गिक समानता: उदाहरण: महिलाहरूले शिक्षामा, रोजगारीमा र राजनीतिक क्षेत्रमा सहभागीता बढाउँदै गएका छन्।

४. प्रविधिको विकास र पहुँच: उदाहरण: अनलाइन कक्षाइन्टरनेट, मोबाइल फोन, र डिजिटल सेवाको विस्तारले सञ्चार, शिक्षा, र व्यापारलाई सजिलो बनाएको छ।

५. पूर्वाधार विकास: उदाहरण: सडक, पुल, बत्ती, खानेपानी जस्ता आधारभूत सुविधाहरूको विकासले ग्रामीण र शहरी दुवै क्षेत्रमा जनजीवनमा सकारात्मक असर पारेको छ।

६. सामाजिक सचेतना र मानव अधिकारको सम्मान: उदाहरण: छुवाछूत, बालविवाह, र दाइजो प्रथा विरुद्ध जनचेतनाले समाजमा सकारात्मक परिवर्तन ल्याएको छ।

***